7.Pozytywizm

Ramy czasowe:

Kierunek w filozofii i literaturze zainicjowany przez Auguste'a Comte'a w drugiej połowie XIX wieku

Pozytywizm na świecie:

Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości, odrzuca metafizykę, nieuprawnioną spekulację, wiedzę mistyczną. Pozytywizm naukowy Comte'a zakładał zaprzestanie pytań o pierwszą przyczynę ("dlaczego?"), ograniczając wszelką wiedzę do (pozytywnego) opisu praw natury ("jak?") wyrażonych językiem matematycznym. Odkrywanie tych praw sprowadzać się miało do ustalania stałych relacji, które jednolicie opisują zjawiska fizyczne obserwowane w wielokrotnie powtarzanych doświadczeniach.

Twórcy polskiego pozytywizmu

Adam Asnyk (1838-1897) – poeta i dramatopisarz, znany jednak głównie dzięki wierszom. Pisał pod pseudonimem El...y. Jego twórczość była dość popularna w tamtych czasach, ale już np. Wyspiański nazywa go „wypchanym orłem”. Pisał kunsztownie,stroficznie, ale przez to jego poezja ma dziś wygląd i wydźwięk staroświecki.

Bolesław Prus (1847-1912) – naprawdę nazywał się Aleksander Głowacki. Pisanie zaczął od Kronik – felietonów, które do dziś należą do najlepszych przykładów gatunku, a dla Prusa były po prostu nauką pisania. Po nich następuje czas nowelistyki, a w końcu pojawia się opis panoramy Warszawy z lat 1878-1879 (Lalka). Napisał też społeczno-obyczajowe Emancypantki i Faraona – powieść historyczną ukazującą mechanizmy władzy na tle historii starożytnego Egiptu.

Henryk Sienkiewicz (1846-1916) – powieściopisarz i publicysta, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1905) za całokształt twórczości. Pisał znakomite nowele (niedola chłopów w zderzeniu z dworem, klerem i caratem). Jednak uznanie i pozycję jednego z największych pisarzy polskich przyniosły mu powieści historyczne, które pisał – jak sam mówił– „ku pokrzepieniu serc”.